Ədəbiyyatşünas alim Şurəddin Məmmədlinin yeni kitabı işıqüzü görüb

Bu barədə mətbuata Fondun icraçı direktoru
Dr. Müşfiq Borçalı məlumat verib.

O, bildirib ki, Fondun sayca 11-ci nəşri olan bu kitabda müəllif - professor Şurəddin Məmmədli oxucuları Tiflis Azərbaycan teatrının ilk addımları, Axundzadənin “Lənkəran Xanının Vəzirinin Sərgüzəşti” komediyasının Gürcü səhnəsində tamaşası xüsusunda önəmli faktlarla bilgiləndirilir. İlkin məxəzlər çoxsaylı arxiv sənədləri, Tiflisin Azərbaycanca, Gürcücə, Rusca qəzet və dərgilərinin materialları, xatirələr, başqa qaynaqlardır.

Bakıdakı “Borçalı” nəşriyyatında işıqüzü görən kitabın elmi redaktorları Prof. Dr. Mədəd Çobanov və
Dos. Dr. Gülnara Gocayeva, naşiri isə Dr. Müşfiq Borçalıdır.

Kitab “On söz”dən, iki bölümdən və “Sonuc”dan ibarətdir.

Kitabın “TİFLİSDƏ AZƏRBAYCAN TEATRININ QƏDƏMLƏRİ” adlanan Birinci bölümündə
Gürcüstanda Azərbaycan xalq teatrı gələnəkləri, Tiflisdə Azər­baycanca başlanğıc tamaşaları,
Tiflis Azərbaycan səhnəsinin ilkin repertuarı, Tiflisli ilk səhnə fədakarlarımız,
“AXUNDZADƏNİN XANIN VƏZİRİ ƏSƏRİ GÜRCÜ SƏH­NƏ­SİNDƏ” adlanan İkinci bölümündə isə
“Xanın Vəziri”nin Gürcücə səhnə həlli, “Xanın Vəziri” tamaşasını gerçəkləşdirənlər haq­qında
ətraflı məlumat verilir, “Axundzadə Gürcü mətbu teatr tən­qidi meyarında” mövzusu
ilk dəfə olaraq elmi tədqiqata cəlb olunur.

Hər iki bölümün sonunda həmin bölümə aid mənbə və məxəzlərin siyahısı əlavə olunub.

Kitab müəllifin “SONUC“u ilə tamamlanır.

Qeyd edək ki, Borçalıda doğulub boya-başa çatan, uzun müddət Tiflisdə Azərbaycan dilində nəşr olunan "Gürcüstan" qəzetində və Pedaqoji Universitetdə, hazırda isə Türkiyənin Ardahan Universitetində çalışan çalışan, “Professor Mədəd Çobanov adına XEY­RİY­YƏ FON­DU”nun Türkiyə Respublikasındakı nümayəndəliyin rəhbəri, filologiya elmləri doktoru, professor Şurəddin Məmmədli (Məmmədov) elmi araşdırmalarında Borçalı ədəbiyyat mühitini və Azərbaycan Gürcü ədəbiyyat-mədəniyyət əlaqələrini irdələməkdədir.

Müəllifin "Ön söz"də yazır:
“1980-2000-ci illərdə elmi dissertasiya mövzumla il­gili Gürcüstanın və Azərbaycanın arxivlərini, qəzet­lərini, jurnallarını birər birər irdələyərkən Azərbay­can Gürcü teatral ilişkilərinə aid də çoxsaylı mate­riallar topla­mış­dım.
Bu materiallar işığında bir neçə məqalə dərc etdir­mişəm. Bu mövzuda kitab da yayınlatmaq istəyirdim.
Üzərində daha ciddi işləmək inadıyla kitabın nəşri bu günə qədər yubanmışdır.
Adından bəlli olduğu kimi, əsərimizin mövzusu zaman və içərik müstəvisindən konkretdir, yalnızca 19-cu yüzilin ikinci yarısını, yalnızca Azərbaycan və Gürcü xalqları teatr əlaqələrini əhatə etməkdədir.
Bu dövrdəki ədəbiyyat-incəsənət ilişiklərinin diq­qətə şayan iki önəmli faktı - Tiflisdə Azərbaycanca ilkin ta­maşalar və Azərbaycan klassik dramnəvisi Mirzə Fə­təli Axundzadənin ölümsüz komediyasının Gürcü ünlü şairi Akaki Sereteli tərcüməsində Gürcücə səh­nələş­di­rilməsi önə çəkilməkdədir.
Məxəzlərimiz sözü geçən dövrə aid Tiflisin, qismən də Bakının arxivlərindəki önəmli sənədlər və Tiflisin Azər­­baycanca, Gürcücə, Rusça dövri qəzetləri, jur­nal­la­rıdır. O cümlədən Gürcüstan Milli Arxivinin, Gür­cüs­tan Dövlət Teatr Muzeyinin, Gürcüstan Milli Əlyaz­ma­lar Mərkəzinin, Azərbaycan Milli Elmlər Akademi­yası Əlyazmalar İnstitu­tunun ilgili mate­rialları, Tiflis­də yayınlanmış Gürcücə “Akakis Tviuri Krebuli”, “Droe­ba”, “İveria”, “Kvali”, “Teatri”, “Tsis­kari”, “Tsnobis Pur­tseli”, Azər­baycanca “Kəşkül”, “Ziya”, Rusca “Kav­kaz”, “Novoe Obozrenie”, “Tiflisskiy Listok” və digər mət­buat orqan­larının ilgili yazıları araşdırmaya cəlb edilir.
Mövzuya ilişkin təməl tədqiqatlar incələmə süzgə­cindən keçirilməkdədir.
Dolayısıyla, hörmətli ustad professor Abbas Ha­cı­ye­vin Tiflis Azərbaycan teatrının fəaliyyətiylə ilgili kitab­larının, məqalələrinin güncəlliyini xüsusi vur­ğu­laya­raq, bu mövzuda araşdırmalarımın, incələ­mə­­ləri­min sonuclarını qiymətli oxucuların, mütəxəssis­lərin təqdi­rinə təqdim etməkdəyəm.”

Biz də ZiM.Az-ın yaradıcı heyəti adından dəyərli soydaşımız, professor Şurəddin Məmmədlini
yeni (və həm də qiymətli!) əsərinin işıqüzü görməsi münasibətilə ürəkdən təbrik edir,
ona uzun ömür, möhkəm cansağlığı və yeni-yeni uğurlar arzulayırıq!..

Aygül ÇOBANOVA,
ZiM.Az


Şurəddin MƏMMƏDLİ:
"Bakıda yayımlanmış "19-cu Yüzil Azərbaycan Gürcü Teatr Ülfəti" kitabım Su çərşəmbəsi günündə göyərçin qanadlarında gəlib əlimə çatdı. Gözlədiyimdən (istədiyimdən) daha urvatlı çıxıb. Əzizim Müşfiq Mədədoğlu'ya təşəkkürlərim hədsizdir. Bağrıma basıb ürəkdən minnətdarlığımı bildirirəm. Bir daha tam əmin oldum ki, qeyrətliliyin təməl ölçütlərindən biri məhz sözü bütövlükdür.
Kitabın önsözündə vurğuladığım kimi, bu dövrdəki ədəbiyyat-incəsənət ilişiklərinin diqqətə şayan iki önəmli faktı – Tiflisdə Azərbaycanca ilkin tamaşalar və Azərbaycan klassik dramnəvisi Mirzə Fətəli Axundzadənin ölümsüz komediyasının Gürcü ünlü şairi Akaki Sereteli tərcüməsində Gürcücə səhnələşdirilməsi önə çəkilməkdədir. Məxəzlər sözü geçən dövrə aid Tiflisin, qismən də Bakının arxivlərindəki önəmli sənədlər və Tiflisin Azərbaycanca, Gürcücə, Rusça dövri qəzetləri, jurnallarıdır. O cümlədən Gürcüstan Milli Arxivinin, Gürcüstan Dövlət Teatr Muzeyinin, Gürcüstan Milli Əlyazmalar Mərkəzinin, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutunun ilgili materialları, Tiflisdə yayınlanmış Gürcücə “Akakis Tviuri Krebuli”, “Droeba”, “İveria”, “Kvali”, “Teatri”, “Tsiskari”, “Tsnobis Purtseli”, Azərbaycanca “Kəşkül”, “Ziya”, Rusca “Kavkaz”, “Novoe Obozrenie”, “Tiflisskiy Listok” və digər mətbuat orqanlarının ilgili yazıları araşdırmaya cəlb edilir. Dolayısıyla, hörmətli ustad professor Abbas Hacıyevin Tiflis Azərbaycan teatrının fəaliyyətiylə ilgili kitablarının, məqalələrinin güncəlliyini diqqətə alaraq, bu mövzuda araşdırmalarımın, incələmələrimin sonuclarını qiymətli oxucuların, mütəxəssislərin təqdirinə təqdim etməkdəyəm."
21.02.2018


.